Γιγαντιαίες φυσαλίδες ακτινών-γ
Γιγαντιαίες φυσαλίδες ακτινών-γ
Όλες οι γνωστές συνιστώσες του Γαλαξία (σπείρες, ράβδος, τα αστέρια κλπ.) βρίσκονται στον δίσκο του Γαλαξία, ο οποίος ορίζει και το επίπεδο του. Όλα όσα γνωρίζουμε για την δομή του Γαλαξία, προέκυψαν από παρατηρήσεις διαφόρων τηλεσκοπίων που βρίσκονται είτε στην Γη, είτε στο διάστημα. Τα τηλεσκόπια αυτά παρατήρησαν τον ουρανό σε περιοχές της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας όπως το οπτικό (που βλέπουν τα μάτια μας), το υπεριώδες, το υπέρυθρο, τα μικροκύματα και τα ραδιοκύματα. Αν εξαιρέσουμε το υπεριώδες που αντιστοιχεί σε μεγαλύτερες ενέργειες από το οπτικό, όλα τα υπόλοιπα μήκη κύματος αντιστοιχούν σε φυσικές διεργασίες μικρότερων ενεργειών.
- Τι θα έβλεπε όμως ένα τηλεσκόπιο αν παρατηρούσε ακτινοβολία πολύ υψηλής ενέργειας;
Αυτή την απορία της θέλησε να απαντήσει και η NASA εκτοξεύοντας, το 2008, το διαστημικό τηλεσκόπιο Fermi, με σκοπό να παρατηρήσει τον ουρανό στις ακτίνες-γ. Μάλιστα σε μόλις 95 ώρες το Fermi κατάφερε να χαρτογραφήσει ολόκληρο τον ουρανό.
Το 2010, οι παρατηρήσεις του Fermi αποκάλυψαν κάποιες δομές του Γαλαξία μας οι οποίες φαίνονταν, αναδυόμενες από το κέντρο του, να καλύπτουν τις περιοχές πάνω και κάτω από τον δίσκο. Τέτοιες δομές ήταν άγνωστο ότι υπήρχαν στον Γαλαξία μας, μέχρι τότε. Οι δομές αυτές ονομάστηκαν Φυσαλίδες του Fermi (Fermi Bubbles), λόγω του σχήματος τους. Το μήκος που καταλαμβάνουν είναι περίπου 50 χιλιάδες έτη φωτός. Περίπου 53 χιλιάδες έτη φωτός είναι και η ακτίνα του Γαλαξία, οπότε μπορείτε να καταλάβετε πόσο μεγάλες είναι!
Οι φυσαλίδες πιθανότατα σχετίζονται με δραστηριότητα της υπερμεγέθους μαύρης τρύπας στο κέντρο του Γαλαξία μας. Γνωρίζουμε ότι σε άλλους γαλαξίες, υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες απορροφούν μεγάλες ποσότητες ύλης και ως αποτέλεσμα της δραστηριότητας αυτής, δημιουργούνται πίδακες σωματιδίων υψηλής ενέργειας πάνω και κάτω από αυτούς. Είναι πιθανό λοιπόν η κεντρική μαύρη τρύπα του Γαλαξία μας να πέρασε από μια τέτοια φάση στο παρελθόν, δημιουργώντας αντίστοιχους πίδακες οι οποίοι οδήγησαν στον σχηματισμό των φυσαλίδων που βλέπουμε σήμερα.
Το επίπεδο του γαλαξία μας (μπλε χρώμα στην παραπάνω εικόνα) φαίνεται επίσης στις ακτίνες γάμμα. Η ακτινοβολία αυτή στον δίσκο, προκύπτει όταν σωματίδια υψηλής ενέργειας (που ονομάζονται "κοσμικές ακτίνες") αλληλεπιδρούν με το αέριο και τη σκόνη στον Γαλαξιακό δίσκο. Οι φυσαλίδες του Fermi εκπέμπουν ακτίνες-γάμμα υψηλότερης ενέργειας από ό,τι ο υπόλοιπος δίσκος του γαλαξία.
Πατώντας το παρακάτω κουμπί, μπορείτε να βρείτε μια εφαρμογή της ΝΑSΑ και να περιηγηθείτε σε έναν χάρτη 360° του ουρανού.
Σχηματική αναπαράσταση των φυσαλίδων Fermi. ©NASA
Καλλιτεχνική απεικόνιση της αποστολής Fermi. ©NASA
Σας προτείνω:
Στην επιλογή Sky Map να επιλέξετε το Visible Light
Στην επιλογή Display το Visible Constellations.
Αν κάνατε αυτό, βλέπετε τον Γαλαξία στο ορατό μέρος του φάσματος, αλλά και τους αστερισμούς.
Στην συνέχεια:
Απενεργοποιήστε τους αστερισμούς
Στην επιλογή Sky Map, επιλέξτε τώρα Gamma-rays και θα δείτε τον Γαλαξιακό δίσκο, καθώς και διάφορες πηγές ακτινών-γ.
Τέλος επιλέγοντας το Gamma-ray Diffuse, θα εμφανιστούν και οι φυσαλίδες! Αν κάνετε και zoom-out, θα έχετε καλύτερη εικόνα!
- Καλή διασκέδαση!